Bezpieczeństwo energetyczne – co czeka Polskę?

Kwestie bezpieczeństwa i niezależności energetycznej już od wielu miesięcy przeplatają się w wypowiedziach ekspertów, publicystów i polityków. Nieprzypadkowo postanowiliśmy poruszyć ten temat właśnie dziś – w polski Dzień Niepodległości. Wojna na Ukrainie dobitnie obnażyła wszelkie zależności i niedostatki bezpieczeństwa energetycznego nie tylko w naszym kraju, ale również poza jego granicami.

To dobra okazja, aby wyjaśnić, czym jest bezpieczeństwo energetyczne i dlaczego może przesądzić o przetrwaniu lub klęsce każdego nowoczesnego państwa.

Czym jest bezpieczeństwo energetyczne?

Rozpocznijmy od wyjaśnienia podstawowych pojęć i definicji. Wedle ustawy Prawo Energetyczne, bezpieczeństwem energetycznym nazywamy stan gospodarki umożliwiający pokrycie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energię w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony, przy zachowaniu wymagań ochrony środowiska.

Jest to zatem sytuacja, w której zapotrzebowanie na energię jest pokrywane w sposób ciągły, bez uszczerbku na infrastrukturze technicznej oraz dobrostanie ludzi i środowiska. Równie istotnym warunkiem jest zapewnienie dostępu do energii po stałych i racjonalnych, z ekonomicznego punktu widzenia, cenach. Jest on szczególnie ważny, gdyż ceny energii wpływają obecnie na każdą gałąź gospodarki i funkcjonowania nowoczesnego państwa.

Na zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego składa się szereg działań, którymi przeważnie obarczone zostają instytucje państwowe. Wedle ustawy Prawo Energetyczne, w Polsce to zadanie ciąży na barkach ministra ds. gospodarki. Zaspokajanie potrzeb energetycznych odbywa się zatem poprzez szereg planowanych przez organy państwowe inwestycji i działań, mających zapewnić obywatelom wolny i tani dostęp do energii elektrycznej i cieplnej.

Co wpływa na bezpieczeństwo energetyczne?

Filarami podtrzymującymi bezpieczeństwo energetyczne są:

Dywersyfikacja dostaw i źródeł energii

Oczywiście, istnieją państwa w sytuacji idealnej, niemalże samowystarczalne w kwestiach energetycznych. Stety – niestety, Polska do nich nie należy i nie wróżymy rychłych zmian w tej dziedzinie… Dla krajów znajdujących się w podobnej sytuacji, im więcej niezależnych od siebie źródeł paliw i energii, tym lepiej. Na miks energetyczny mogą się zatem składać odnawialne źródła energii, surowce z własnego wydobycia oraz te importowane z zagranicy. Takie rozproszenie pozwala na zachowanie bezpieczeństwa energetycznego nawet w sytuacji, gdy jedno ze źródeł ulegnie awarii lub wstrzyma dostawy.

O tym, jak ważna jest dywersyfikacja dostawców surowców energetycznych, przekonaliśmy się na przestrzeni ostatnich miesięcy, kiedy to kryzys ze zdwojoną siłą uderzył w państwa polegające na dostawach taniego, rosyjskiego gazu. Takie zawężenie kręgu dostawców otwiera również furtkę do silnego oddziaływania politycznego.

Dostęp do wiedzy i technologii

Rozwinięte zaplecze technologiczne wspierane przez wykwalifikowaną kadrę pozwala na zbudowanie sprawnego systemu bezpieczeństwa energetycznego. Dzięki inwestycji w zróżnicowaną infrastrukturę energetyczną, państwo zyskuje możliwość produkcji własnej energii i paliw, jak również stwarza nowe drogi importu i dystrybucji surowców energetycznych, tym samym skutecznie wzbogacając swój miks energetyczny.

Zdolność do samodzielnej produkcji energii

Jest to jeden z kluczowych filarów podtrzymujących bezpieczeństwo energetyczne państwa. Im większy procent zużywanej energii pochodzi z rodzimej produkcji, tym większa będzie odporność systemu energetycznego na nieprzewidziane sytuacje spowodowane przez czynniki zewnętrzne. Warto jednocześnie pamiętać, że samodzielna produkcja energii powinna opierać się na możliwie zróżnicowanych i niezależnych od siebie technologiach jej wytwarzania. Rozbudowany i silny system produkcji jest w stanie zapewnić ciągłość dostaw energii i utrzymać jej ceny na korzystnym poziomie, nawet w obliczu niespodziewanego kryzysu.

Bezpieczeństwo i ciągłość łańcucha energetycznego

Z pewnością w ciągu ostatnich miesięcy obiło Wam się o uszy sformułowanie „infrastruktura krytyczna”. Należą do niej nie tylko sieci transportu czy bazy wojskowe, ale również cała infrastruktura służąca do wytwarzania, dystrybucji oraz przesyłu energii. Może być ona narażona na awarie lub celowe ataki, mające na celu odcięcie od dostaw znaczne obszary kraju. Jej ochrona należy do kluczowych zadań mających utrzymać bezpieczeństwo energetyczne.

Wymienione wyżej czynniki to jedynie podstawy skutecznego zarządzania energią na szczeblu państwowym. Wojna na Ukrainie zmusiła polski rząd do rewizji powyższych zagadnień i przemodelowania długofalowej polityki energetycznej kraju. Jak zaznacza prezes zarządu PGE Polskiej Grupy Energetycznej, Wojciech Dąbrowski, czekają nas nieuniknione zmiany:

„Pamiętajmy o tym, że żeby być suwerennym i bezpiecznym energetycznie, musimy opierać się na paliwach które są najlepiej dostępne. W Polsce jest to węgiel kamienny i węgiel brunatny. Nie zapominajmy o tym, że jest to paliwo najbardziej powszechne i jego zużycie spada z roku na rok, bowiem zastępowane jest przez źródła odnawialne. (…) Od drogi dekarbonizacji i transformacji energetyki nie ma już odwrotu. Tego wszyscy chcemy, my, jako branża i przedsiębiorstwa oraz oczekują tego od nas nasi klienci. Elektrownie węglowe powinna zastąpić w naturalny sposób energetyka jądrowa, ale póki to nie nastąpi, to powinniśmy jednak korzystać z węgla, bo jest to paliwo najbardziej dostępne. Jednocześnie powinniśmy budować w przyspieszonym tempie źródła odnawialne”

Tekst i opracowanie: Julia Szafran