Polska niezależność energetyczna - dokąd zmierzamy?

Od zależności do upodmiotowienia.

W dzisiejszych czasach niezależność energetyczna jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na rozwój i bezpieczeństwo państw. Dla Polski, kraj o strategicznym znaczeniu w Europie Środkowej, osiągnięcie energii niezależnej stanowi jeden z kluczowych fundamentów gospodarki i suwerenności. W tym artykule przyjrzymy się drodze, jaką nasz kraj już przeszedł w drodze do osiągnięcia niezależności energetycznej oraz tej, którą jeszcze będzie musiał w najbliższych latach pokonać.

Czym jest niezależność energetyczna i dlaczego jest tak ważna?

Niezależność energetyczna oznacza zdolność kraju do zaspokajania swojego własnego zapotrzebowania na energię bez konieczności polegania na importowanych źródłach. Niezależność energetyczna wpływa na suwerenność kraju, umożliwiając mu podejmowanie decyzji niezależnie od innych państw i zapewniając bezpieczeństwo energetyczne.

Kraje niezależne energetycznie mają realną możliwość kształtowania własnej strategii energetycznej, dostosowanej do ich potrzeb i celów. Nie bez znaczenia są również korzyści ekonomiczne. Całkowita lub częściowa niezależność wobec wahań cen energii na rynku światowym pozwala tworzyć stabilne warunki dla rozwoju gospodarczego.

Co szczególnie ważne w naszym położeniu geopolitycznym, niezależność energetyczna ma ogromny wpływ na suwerenność kraju. Zależność od importu surowców energetycznymi stwarza ryzyko zewnętrznych wpływów na politykę regionu lub państwa, czego przykłady są doskonale widoczne w całej Europie Środkowo-Wschodniej.

Przez wiele lat Polska była uzależniona od zagranicznych źródeł energii, głównie w postaci importowanego z Rosji gazu ziemnego, ropy naftowej i węgla. Ta zależność energetyczna znacząco narażała polskie władze na ryzyko politycznego i ekonomicznego oddziaływania Kremla.

Jako niechlubny przykład politycznego „grożenia palcem” stały się rosyjskie szantaże gazowe, których ofiarą nasz kraj padł kilkukrotnie na przestrzeni ostatnich 20 lat. W polskich mediach szeroko komentowane były chociażby wydarzenia z lata 2016 roku, kiedy po podpisaniu kontraktów na dostawy gazu z Norwegii i Kataru, a tydzień przed organizowanym w Warszawie szczytem NATO, rosyjski Gazprom bez uprzedzenie i podania przyczyny ograniczył o przeszło 20% dostawy gazu do Polski.

Ścieżki do niezależności

Polska rozwija również technologie związane z wydobyciem i produkcją energii ze źródeł krajowych. Wydobycie gazu łupkowego stało się ważnym elementem polskiej strategii energetycznej, umożliwiającą zwiększenie niezależności od importu gazu ziemnego. Inwestycje w infrastrukturę energetyczną, taką jak sieci przesyłowe i magazyny gazu, również przyczyniają się do osiągnięcia niezależności energetycznej.

Dywersyfikacja dostaw surowców energetycznych

Polska strategia energetyczna od dawna dążyła do zróżnicowania źródeł surowców i rozwoju własnej infrastruktury energetycznej, jednak rosyjska inwazja na Ukrainę wraz z jej geopolitycznymi i ekonomicznymi skutkami znacząco wpłynęły na tempo tego procesu. Na fali europejskiej „derusyfikacji” źródeł surowców energetycznych, nastąpiła faza intensywnego poszukiwania alternatyw dla wschodniego gazu i ropy naftowej.

Dywersyfikacja dostaw surowców energetycznych to strategia mająca na celu zmniejszenie ryzyka związanego z jednym dominującym dostawcą. W przypadku Polski, kluczowym obszarem stało się poszukiwanie alternatywnych źródeł gazu i ropy naftowej, co prowadzi do rozwoju infrastruktury gazowej, na przykład terminali LNG czy uruchomionego we wrześniu 2022 r. gazociągu Baltic Pipe.

Polska strategia energetyczna stawia również na zwiększenie wydobycia własnych zasobów, takich jak np. gaz łupkowy. Dzięki temu kraj ten staje się bardziej samowystarczalny i mniej uzależniony od zewnętrznych dostaw.

W efekcie, dywersyfikacja dostaw surowców energetycznych staje się kluczowym elementem nie tylko polskiej, ale i europejskiej strategii energetycznej. Działania te nie tylko zwiększają bezpieczeństwo energetyczne regionu, ale także przyczyniają się do zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska. W obliczu zmieniającej się sytuacji geopolitycznej, inwestycje w różnorodne źródła energii stają się nie tylko koniecznością, ale także strategią na przyszłość.

Rozwój krajowych źródeł energii

Docelowa przyszłość energetyczna Polski opiera się na rozwijaniu krajowych źródeł energii. Polska ma duży potencjał w zakresie energii odnawialnej, w tym energii wiatrowej, słonecznej i biomasy. Rozbudowa infrastruktury energetycznej opartej na tych źródłach jest projektem długofalowym, kosztownym, lecz nieuniknionym z punktu widzenia trwającej transformacji energetycznej oraz wzmacniania niezależności energetycznej.

Nie bez znaczenia pozostają również inwestycje rozpoczęte wokół budowy pierwszej w kraju elektrowni jądrowej. Powstające w Choczewie bloki o mocy 9,9 GW mają rocznie produkować około 81 TWh energii elektrycznej, wedle prognoz odpowiadając 38,4% krajowego zapotrzebowania.

Co ważne, rozwój polskiego atomu nie tylko wspomoże rodzimą produkcję energii, ale również stworzy nowe miejsca pracy i… potencjalnie podniesie polski wskaźnik PKB!

Jak twierdzi Adam Juszczak, analityk zespołu klimatu i energii w Polskim Instytucie Ekonomicznym:

W przypadku pełnej realizacji polskiego programu jądrowego, czyli budowy 6 bloków, wpływ na wzrost gospodarczy projektu mógłby przekroczyć 1 proc. PKB. Szacujemy również, że w związku z budową i funkcjonowaniem elektrowni jądrowych w Polsce powstanie od 26,4 tys. do 39,6 tys. miejsc pracy.

W nadchodzących latach transformacji energetycznej konieczna będzie również budowa wysokowydajnych magazynów energii. Obecne metody magazynowania energii nie pozwalają na pełne pokrycie zapotrzebowania wynikającego z rosnącej popularności instalacji OZE.

Technologie wspierające rozwój energetyki

Postępująca transformacja energetyczna Polski nie byłaby możliwa bez technologicznego know-how. Innowacje w dziedzinie systemów OZE umożliwiają zwiększenie udziału energii odnawialnej w krajowym miksie energetycznym. Rosnąca wydajność i sprawność instalacji solarnych, wiatrowych czy wodnych pozwala na zaspokajanie części zapotrzebowania na energię przy jednoczesnej dywersyfikacji jej źródeł i zmniejszenia zależności od paliw kopalnych. Szczególnym uznaniem cieszą się hybrydowe systemy energetyczne, łączące różne źródła energii odnawialnej z tymi konwencjonalnymi lub sobą nawzajem. Takie połączenie pozwala na zapewnienie stałego dostępu do energii, niezależnie od warunków atmosferycznych czy pory roku, podczas których dane źródła OZE mogą cechować się niższą wydajnością.

Nowoczesne technologie są również kluczowe dla efektywnego gospodarowania oraz recyrkulacji zasobów energetycznych. Do standardów nowoczesnego budownictwa oraz przedsiębiorstw już od dłuższego czasu dołączyły inteligentne systemy zarządzania energią, umożliwiające zmniejszenie jej zużycia nawet o 30% w skali roku.

Wyzwania i przeszkody dla Polski

Droga obrana w kierunku zwiększania niezależności energetycznej wiąże się z wieloma perspektywami, ale również wyzwaniami, jakie czekać będą przyszłe rządy naszego kraju.

Jednym z głównych wyzwań jest transformacja sektora energetycznego, obecnie zdominowanego przez paliwa kopalne – głównie węgiel. Zmiany w tym kierunku nie będą należeć do najłatwiejszych nie tylko z powodu czasochłonności i ogromnych kosztów koniecznych inwestycji, ale przede wszystkim – niezadowolenia społecznego ze strony osób związanych z przemysłem górniczym. Planowane odejście od węgla i stopniowe wygaszanie kopalni już teraz spotyka się z licznymi protestami, a w przypadku powodzenia może skutkować gwałtownym wzrostem bezrobocia w regionach ściśle powiązanych z sektorem wydobywczym.

Nie zapominajmy też o ważnym szczególe – nie żyjemy w próżni. Jako państwo członkowskie UE, na dodatek umiejscowione w „trudnym” regionie geopolitycznym, nierzadko skazani jesteśmy na lawirowanie między własnym interesem, a dyplomacją. Decyzje zarówno organów, jak i poszczególnych państw członkowskich UE w zakresie polityki energetycznej oraz zmiany w konsumpcji czy produkcji energii na terenie całego kontynentu chcąc-nie chcąc oddziałują na kształt naszej polityki energetycznej.

Innym wyzwaniem jest ograniczona dostępność niektórych źródeł energii odnawialnej, takich jak energia słoneczna i wiatrowa. Polska musi inwestować w rozwój tych technologii i tworzyć odpowiednie warunki do ich rozwoju.

Dodatkowym wyzwaniem jest koordynacja działań sektora publicznego, prywatnego i społeczeństwa obywatelskiego w celu osiągnięcia niezależności energetycznej. Wymaga to współpracy i porozumienia między różnymi interesariuszami oraz długofalowej strategii.

Dokąd zmierzamy? Prognozy na przyszłość.

Droga Polski do osiągnięcia niezależności energetycznej będzie procesem wieloetapowym, wymagającym dywersyfikacji dostaw surowców energetycznych oraz rozwinięcia krajowych źródeł energii. Polski przemysł energetyczny musi skupić się na rozwoju energetyki odnawialnej i rozproszonej, a także wysokowydajnych magazynów energii.

Warto zaznaczyć, że ze względu na położenie geopolityczne naszego kraju, jak również na obecny miks energetyczny, całkowita niezależność jest marzeniem odległym o całe dekady, jeśli nie niemożliwym.

O ile szybką drogę do samowystarczalności należy włożyć między bajki, tak bezpieczeństwo i rozwój polskiego sektora energetycznego wydają się obiecujące. Mamy duży potencjał w błyskawicznie rozwijającym się sektorze energii odnawialnej, a liczne inwestycje w nowoczesne technologie i infrastrukturę energetyczną zaprocentują na przyszłość. Dobrze wróżą rosnące możliwości współpracy międzynarodowej w zakresie rozwoju infrastruktury energetycznej oraz importu nowych technologii na polskie podwórko. Przeszkody na drodze do wzmocnienia polskiej niezależności energetycznej są realne, jednak z obecnym potencjałem i możliwościami, powinniśmy postrzegać je jako kamienie milowe, a nie bariery nie do przejścia.

Tekst i opracowanie: Julia Szafran